Elektronenmicroscopie: verschil tussen versies
(Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Knoppen}}Category:Meten, ijken en kalibreren <noinclude><!------------------------------------------------ * LEES DIT EERST !!! * Via dit vak...') |
|||
| Regel 18: | Regel 18: | ||
* | * | ||
-------------------------------------------------></noinclude> | -------------------------------------------------></noinclude> | ||
| + | {{wrapper}} | ||
| + | |[[Image:Elektronenmikroskop.jpg|thumb|180px|Elektronenmicroscoop]] | ||
| + | |- | ||
| + | |[[Image:Scanning Electron Micrograph of a Flea.jpg|thumb|right|180px|Elektronenmicroscopisch beeld van een vlo]] | ||
| + | |} | ||
| + | '''Elektronenmicroscopie''' is een techniek die gebruik maakt van [[elektron|elektronen]] om het oppervlak of de inhoud van objecten af te beelden. Doordat versnelde elektronen een veel kleinere [[golflengte]] hebben dan [[foton|fotonen]] kan de [[Resolutie (digitale beeldverwerking)|resolutie]] van een elektronenmicroscoop veel hoger zijn (beter dan 0,1 [[Nanometer|nm]]) dan die van een [[microscoop|lichtmicroscoop]] (ongeveer 0,2 [[Micrometer (lengtemaat)|μm]]). Daarnaast hebben elektronen een andere wisselwerking met de materie zodat er een ander [[contrast]] verkregen kan worden. Bij [[microscoop|lichtmicroscopie]] wordt de resolutie beperkt door de golflengte van het licht, bij elektronenmicroscopen wordt de resolutie beperkt door de afwijkingen van de [[Geometrische optica|optiek]], want elektronenlenzen zijn in vergelijking met [[lens (optica)|optische lenzen]] van veel slechtere kwaliteit. | ||
| + | |||
| + | De eerste elektronenmicroscoop werd in 1931 gebouwd door de Duitse natuurkundige [[Ernst Ruska]] (1906-1988), wat hem in 1986 de [[Nobelprijs]] voor de Natuurkunde opleverde. Hij wist dat elektronen (net als licht) zich ook als golven gedragen en bedacht dat ze ook gebruikt kunnen worden voor het afbeelden van objecten. In 1933 leverde dat een elektronenmicroscoop op met een resolutie beter dan die van een [[microscoop|lichtmicroscoop]]. | ||
| + | |||
| + | Er zijn twee hoofdtypes elektronenmicroscopen: | ||
| + | *'''Transmissie-elektronenmicroscoop (TEM)'''. De elektronen worden door een dun object heen geschoten en vervolgens op een [[fluorescentie|fluorescerende]] plaat geprojecteerd zodat ze zichtbaar worden. De beelden kunnen op een fotografische [[film (fotografie)|film]] of met een [[Charge Coupled Device|CCD]]-camera worden vastgelegd. Het principe is vergelijkbaar met een [[dia]]projektor of [[microscoop|lichtmicroscoop]]. Vergrotingen tot een miljoen keer of meer zijn mogelijk met een resolutie beter dan 0,1 [[Nanometer|nm]], zodat de atomaire structuur van materialen bekeken kan worden. Deze microscopen werken met een typische versnelspanning tussen 100 en 400 [[Volt (eenheid)|kV]]. | ||
| + | *'''[[Rasterelektronenmicroscoop]]''' (Engels: ''Scanning Electron Microscope'', SEM). De elektronenstraal wordt gebundeld op het materiaal geprojecteerd en tast het oppervlak volgens een raster af. De teruggekaatste of de door secundaire emissie vrijkomende elektronen worden gedetecteerd en punt voor punt vastgelegd in een beeld. Vergrotingen van 100.000 keer zijn mogelijk met een resolutie in de orde van een [[nanometer]]. Door de grote [[scherptediepte]] ontstaat er een sterk driedimensionaal effect, zoals te zien is in de bekende gedetailleerde afbeeldingen van insecten. De gebruikte versnelspanning varieert tussen 100 [[Volt (eenheid)|V]] en 30 kV. | ||
| + | |||
| + | Er zijn ook mengvormen mogelijk. Zo kunnen de meeste transmissie-elektronenmicroscopen ook aftasten (STEM, ''scanning transmission electron microscope'') en kunnen rasterelektronenmicroscopen de elektronenbundel ook door een (dun) preparaat schieten. | ||
| + | |||
| + | Naast het detecteren van de elektronen is het ook mogelijk de vrijkomende [[röntgenstraling]] en/of het energieverlies van de elektronen te meten. Hierdoor kan informatie over de atomaire samenstelling van de objecten verkregen worden. | ||
| + | |||
| + | == Zie ook == | ||
| + | * [[Elektronenoptica]] | ||
| + | |||
| + | == Externe links == | ||
| + | *[http://www.vcbio.sci.kun.nl/fesem/ Elektronenmicroscoop-simulator] | ||
| + | *[http://www.microscopie.nl/ Nederlandse Vereniging voor Microscopie] | ||
| + | *[http://webhost.ua.ac.be/BVM_SBM/index_nl.html Belgische vereniging voor Microscopie] | ||
| + | *[http://nobelprize.org/physics/laureates/1986/ruska-autobio.html Ernst Ruska – Autobiography] | ||
| + | {{Commonscat|Electron and ion microscopes and microprobes}} | ||
| + | |||
| + | [[Categorie:Microscopie]] | ||
| + | [[Categorie:Elektronenoptica]] | ||
| + | |||
| + | [[af:Elektronmikroskopie]] | ||
| + | [[ar:مجهر إلكتروني]] | ||
| + | [[az:Elektron mikroskop]] | ||
| + | [[bg:Електронен микроскоп]] | ||
| + | [[bs:Elektronska mikroskopija]] | ||
| + | [[ca:Microscopi electrònic]] | ||
| + | [[cs:Elektronový mikroskop]] | ||
| + | [[da:Elektronmikroskop]] | ||
| + | [[de:Elektronenmikroskop]] | ||
| + | [[el:Ηλεκτρονική μικροσκοπία]] | ||
| + | [[en:Electron microscope]] | ||
| + | [[eo:Elektrona mikroskopo]] | ||
| + | [[es:Microscopio electrónico]] | ||
| + | [[fa:میکروسکوپ الکترونی]] | ||
| + | [[fi:Elektronimikroskooppi]] | ||
| + | [[fr:Microscope électronique]] | ||
| + | [[gl:Microscopio electrónico]] | ||
| + | [[he:מיקרוסקופ אלקטרוני]] | ||
| + | [[hi:एलेक्ट्रॉन सूक्ष्मदर्शी]] | ||
| + | [[hr:Elektronski mikroskop]] | ||
| + | [[ht:Mikwoskòp elektwonik]] | ||
| + | [[hu:Elektronmikroszkóp]] | ||
| + | [[id:Mikroskop elektron]] | ||
| + | [[it:Microscopio elettronico]] | ||
| + | [[ja:電子顕微鏡]] | ||
| + | [[ka:ელექტრონული მიკროსკოპი]] | ||
| + | [[ko:전자 현미경]] | ||
| + | [[lt:Elektroninis mikroskopas]] | ||
| + | [[lv:Elektronmikroskops]] | ||
| + | [[mk:Електронски микроскоп]] | ||
| + | [[ms:Mikroskop elektron]] | ||
| + | [[no:Elektronmikroskop]] | ||
| + | [[pl:Mikroskop elektronowy]] | ||
| + | [[pt:Microscópio eletrônico]] | ||
| + | [[ro:Microscop electronic]] | ||
| + | [[ru:Электронный микроскоп]] | ||
| + | [[scn:Micruscopiu alittrònicu]] | ||
| + | [[sh:Elektronski mikroskop]] | ||
| + | [[simple:Electron microscope]] | ||
| + | [[sr:Elektronski mikroskop]] | ||
| + | [[stq:Elektronemikroskop]] | ||
| + | [[sv:Elektronmikroskop]] | ||
| + | [[ta:எதிர்மின்னி நுண்நோக்கி]] | ||
| + | [[te:ఎలక్ట్రాన్ సూక్ష్మదర్శిని]] | ||
| + | [[th:กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน]] | ||
| + | [[uk:Електронний мікроскоп]] | ||
| + | [[vi:Kính hiển vi điện tử]] | ||
| + | [[zh:电子显微镜]] | ||
Versie van 3 jun 2011 om 11:02
|
|-
|
|} Elektronenmicroscopie is een techniek die gebruik maakt van elektronen om het oppervlak of de inhoud van objecten af te beelden. Doordat versnelde elektronen een veel kleinere golflengte hebben dan fotonen kan de resolutie van een elektronenmicroscoop veel hoger zijn (beter dan 0,1 nm) dan die van een lichtmicroscoop (ongeveer 0,2 μm). Daarnaast hebben elektronen een andere wisselwerking met de materie zodat er een ander contrast verkregen kan worden. Bij lichtmicroscopie wordt de resolutie beperkt door de golflengte van het licht, bij elektronenmicroscopen wordt de resolutie beperkt door de afwijkingen van de optiek, want elektronenlenzen zijn in vergelijking met optische lenzen van veel slechtere kwaliteit.
De eerste elektronenmicroscoop werd in 1931 gebouwd door de Duitse natuurkundige Ernst Ruska (1906-1988), wat hem in 1986 de Nobelprijs voor de Natuurkunde opleverde. Hij wist dat elektronen (net als licht) zich ook als golven gedragen en bedacht dat ze ook gebruikt kunnen worden voor het afbeelden van objecten. In 1933 leverde dat een elektronenmicroscoop op met een resolutie beter dan die van een lichtmicroscoop.
Er zijn twee hoofdtypes elektronenmicroscopen:
- Transmissie-elektronenmicroscoop (TEM). De elektronen worden door een dun object heen geschoten en vervolgens op een fluorescerende plaat geprojecteerd zodat ze zichtbaar worden. De beelden kunnen op een fotografische film of met een CCD-camera worden vastgelegd. Het principe is vergelijkbaar met een diaprojektor of lichtmicroscoop. Vergrotingen tot een miljoen keer of meer zijn mogelijk met een resolutie beter dan 0,1 nm, zodat de atomaire structuur van materialen bekeken kan worden. Deze microscopen werken met een typische versnelspanning tussen 100 en 400 kV.
- Rasterelektronenmicroscoop (Engels: Scanning Electron Microscope, SEM). De elektronenstraal wordt gebundeld op het materiaal geprojecteerd en tast het oppervlak volgens een raster af. De teruggekaatste of de door secundaire emissie vrijkomende elektronen worden gedetecteerd en punt voor punt vastgelegd in een beeld. Vergrotingen van 100.000 keer zijn mogelijk met een resolutie in de orde van een nanometer. Door de grote scherptediepte ontstaat er een sterk driedimensionaal effect, zoals te zien is in de bekende gedetailleerde afbeeldingen van insecten. De gebruikte versnelspanning varieert tussen 100 V en 30 kV.
Er zijn ook mengvormen mogelijk. Zo kunnen de meeste transmissie-elektronenmicroscopen ook aftasten (STEM, scanning transmission electron microscope) en kunnen rasterelektronenmicroscopen de elektronenbundel ook door een (dun) preparaat schieten.
Naast het detecteren van de elektronen is het ook mogelijk de vrijkomende röntgenstraling en/of het energieverlies van de elektronen te meten. Hierdoor kan informatie over de atomaire samenstelling van de objecten verkregen worden.
Zie ook
Externe links
- Elektronenmicroscoop-simulator
- Nederlandse Vereniging voor Microscopie
- Belgische vereniging voor Microscopie
- Ernst Ruska – Autobiography
Sjabloon:Commonscataf:Elektronmikroskopie ar:مجهر إلكتروني az:Elektron mikroskop bg:Електронен микроскоп bs:Elektronska mikroskopija ca:Microscopi electrònic cs:Elektronový mikroskop da:Elektronmikroskop de:Elektronenmikroskop el:Ηλεκτρονική μικροσκοπία en:Electron microscope eo:Elektrona mikroskopo es:Microscopio electrónico fa:میکروسکوپ الکترونی fi:Elektronimikroskooppi fr:Microscope électronique gl:Microscopio electrónico he:מיקרוסקופ אלקטרוני hi:एलेक्ट्रॉन सूक्ष्मदर्शी hr:Elektronski mikroskop ht:Mikwoskòp elektwonik hu:Elektronmikroszkóp id:Mikroskop elektron it:Microscopio elettronico ja:電子顕微鏡 ka:ელექტრონული მიკროსკოპი ko:전자 현미경 lt:Elektroninis mikroskopas lv:Elektronmikroskops mk:Електронски микроскоп ms:Mikroskop elektron no:Elektronmikroskop pl:Mikroskop elektronowy pt:Microscópio eletrônico ro:Microscop electronic ru:Электронный микроскоп scn:Micruscopiu alittrònicu sh:Elektronski mikroskop simple:Electron microscope sr:Elektronski mikroskop stq:Elektronemikroskop sv:Elektronmikroskop ta:எதிர்மின்னி நுண்நோக்கி te:ఎలక్ట్రాన్ సూక్ష్మదర్శిని th:กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน uk:Електронний мікроскоп vi:Kính hiển vi điện tử zh:电子显微镜
